Навбаҳор туманлараро иқтисодий суди кимни алдамоқда?

Гарчи «плагиат» сўзи барча учун таниш жумла бўлмасада, бугунги интернет замонида кўпчилигимиз «плагиатлик касаллиги»га учраганимиз айни ҳақиқат. Лотинча “ўғрилайман” сўзидан олинган мазкур тушунча бошқаларнинг ижод маҳсулини ўзлаштириш демакдир.

Яқинда «Дўстлик бай­роғи» газетасига Навбаҳор ту­ман­лараро иқтисодий судининг масъул ходими имзоси би­лан «Мурожаатнома — эзгу­лик ғояларига асосланган ҳужжат» номли мақола келиб тушди. Ушбу мақола матнига кўз югуртирар экан­ман, аввало жумла­лар­нинг сил­лиқ тузилганли­гини муал­лиф­нинг маҳора­тига йўй­дим. Мақолада Пре­зиденти­миз­нинг 2020 йил 29 де­кабр санасида Олий Маж­лисга Муро­жаат­номаси маз­мун-моҳияти, хусусан суд ор­ганларига оид жиҳатлар ҳа­қида гап кет­ганди.

Матнни ўқиб бўл­­гач, давлатимиз раҳбари Мурожаатномасидаги жумлаларни айнан кў­чирилганми — йўқли­гини текшириш мақ­садида айрим гап­лар­ни тў­ли­ғича интер­нет­дан из­лаб кўрдим. Буни қа­рангки, би­рин­чи из­ланган гап — сар­лавҳа қандай бўл­са худди шун­дай бир нечта матн кўринди.

Мазкур матн­лар­ни бир­ма-бир ўқиб чиқдим. Ху­сусан, www.hudud24.uz веб сайтида жорий йил 12 январ са­на­­сида юқо­­ридаги сарлавҳа ос­ти­да ма­қола жой­лаштирилган, фа­қат­гина сайт­даги ма­те­риал давра суҳбати шак­ли­да эди. Ик­ки­та матнни со­лиш­­тир­дим: не кўз билан кў­райки, Навбаҳор туман­лар­аро иқ­тисодий суди мас’­у­ли тақ­дим этган мақоланинг кириш жумласи ҳам, бутун матн ҳам, ҳатто хулоса ҳам веб сайт­дан олинган экан!  Бир­гина фарқ — шаклда ўз­га­риш бор, хо­лос. Энг ачи­нар­лиси, газе­тамизга тақ­дим қи­линган ма­қолада би­рорта янги фикр ҳам қў­шил­маган!

Мақоланинг имзоланган то­монига қарарканман, бу жойда қўл телефони рақами ҳам қайд этилганди. «Муал­лиф» билан боғланиб, авва­лига мақолани ким ёзиб бер­гани ҳақида сўрадим. «Муалллиф» даставвал матн­ни ўзи ёзган­ли­гини рўкач қилди. Сўнгра мақоланинг интернетдан кўчирилгани хусусида аниқ фактлар кел­тирганимдан сўнг, «Ке­чи­расиз, хатга қарангчи, ижро­­­чиси ким экан?» деган но­ўхшов са­вол­ларга ўтди…

Шу ўринда Жиноят ко­дек­си­нинг 149 моддасига кўра, тафаккур мулки объектига нис­батан муаллифлик ҳу­қу­қини ўзлаштириб олиш, ҳам­муаллифликка мажбур­лаш, шунингдек, тафаккур мулк объектлари тўғри­си­да­ги маълумотларни улар рас­­ман рўйхатдан ўтказил­гунга ёки эълон қилингунга қадар муаллифнинг розили­гисиз ошкор қилиш маса­ла­сига нисбатан жазо чора­лари белгиланганлигини ай­­тиб ўтмоқчимиз. Шу­нинг­дек, Фуқаролик қонунчи­ли­гида ҳам плагиат содир эт­ган шахсга нисбатан кў­ри­лади­ган чоралар қайд этил­ган.

Албатта, буларни биздан кўра суд идоралари вакил­лари яхши билишади. Аммо бу тизимда ҳисобот учун га­зетага мақола чиқа­риш мақ­садида ўзи ёзмаган ижод маҳсулини «ўзим­ни­ки», дей­диган кишилар бор­лиги ки­шини таажжубга со­лади. На­ҳотки фикрни бир эрга жам­лаб, қоғоз қоралаб, ўз фао­лияти бўйича «бир энлик» мақола ёзиб бериш шу қадар машаққатли бўл­са?

Озод МУСТАФОЕВ,

“Дўстлик байроғи” газетаси мухбири.

(«Дўстлик байроғи» газетасининг 2021 йил, 3 март сонида эълон қилинган)